Thời gian qua hệ thống sông Tiền và sông Hậu đang bị ảnh hưởng tiêu cực bởi tình trạng khai thác cát cao hơn lượng cát bồi đắp lòng sông hằng năm. Để hạn chế sạt lở mà vẫn đảm bảo nhu cầu cát phục vụ cho xây dựng, nhiều ý kiến cho rằng, Bộ tài nguyên và Môi trường cần phối hợp với chính quyền địa phương các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long có giải pháp quản lý số lượng cát khai thác từ lòng sông không được vượt quá số lượng cát bồi đắp hằng năm. Đồng thời áp dụng biện pháp nghiền nhỏ than đá, rửa sạch cát biển để bổ sung cho lượng các sông thiếu hụt.

Liên quan đến vấn đề này, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết: Để đánh giá đúng ảnh hưởng tiêu cực của tình trạng khai thác cát cao hơn lượng cát bồi đắp lòng sông hàng năm cần phải đầu tư nghiên cứu để có số liệu cụ thể minh chứng.

Ảnh minh họa

Cơ quan quản lý: Hoàn thiện chính sách, pháp luật; tăng cường thanh kiểm tra

Nhằm hạn chế tối đa các ảnh hưởng tiêu cực có thể xảy ra trong việc khai thác cát lòng sông, trong thời gian vừa qua, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ, quyết liệt để xử lý tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép.

Theo đó, Bộ đã xây dựng và trình Chính phủ ban hành các Nghị định với nhiều nội dung mới nhằm tăng cường công tác quản lý khoáng sản, nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp khi được giao quyền khai thác khoáng sản gắn với bảo vệ môi trường, đã quy định cụ thể hơn trách nhiệm quản lý bảo vệ khoáng sản chưa khai thác; hướng dẫn nội dung phương án bảo vệ khoáng sản chưa khai thác; quy định rõ trách nhiệm của các cấp, quy định rõ trách nhiệm trực tiếp của người đứng đầu các địa phương nếu để xảy ra tình trạng khai thác khoáng sản trái phép.

Đồng thời, đã bổ sung thêm nhiều hành vi vi phạm, tăng mức xử phạt các hành vi vi phạm từ 2 đến 3 lần, đặc biệt đã quy định riêng về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động khai thác cát, sỏi và đã tăng mức xử phạt cao nhất theo quy định nhằm đủ sức răn đe các tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản trái phép, góp phần nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước về khoáng sản.

Mặt khác, Bộ đã thực hiện nhiều hình thức phổ biến pháp luật về khoáng sản; đưa vào kế hoạch thanh tra, kiểm tra hàng năm của Bộ nội dung thanh tra, kiểm tra chuyên đề để xử lý các hành vi gây tổn thất lớn khoáng sản, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng; phối hợp với các địa phương để nắm bắt thông tin, kiểm tra, xử lý hoạt động khai thác khoáng sản trái phép.

Bộ Tài nguyên và Môi trường đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 23/2020/NĐ-CP quy định về quản lý cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng, bờ, bãi sông. Nội dung Nghị định đã quy định rõ hơn về trách nhiệm của người đứng đầu nếu để xảy ra tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép; quy định cụ thể về trách nhiệm phối hợp của các địa phương, của lực lượng cảnh sát đường thủy đối với việc khai thác cát, sỏi trái phép nhất là ở vùng giáp ranh giữa các địa phương. Nghị định đi vào cuộc sống đã góp phần rất quan trọng để nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, chấn chỉnh các hoạt động khai thác và vận chuyển cát, sỏi lòng sông.

Cùng với đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang tiến hành Dự án “Đánh giá tài nguyên khoáng sản, phục vụ khai thác cát biển, đáp ứng nhu cầu san lấp các dự án đường cao tốc và hạ tầng giao thông, đô thị vùng đồng bằng sông Cửu Long”. Dự án kết thúc đi vào khai thác sẽ khắc phục tình trạng khan hiếm cát san lấp, cát xây dựng như hiện nay…

Địa phương: Quản lý chặt hơn

Hiện nay, hầu hết các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã lập và phê duyệt quy hoạch khoáng sản, trong đó có cát, sỏi lòng sông; ban hành nhiều Chỉ thị, văn bản chỉ đạo điều hành, phê duyệt kế hoạch hoặc phương án bảo vệ khoáng sản, quy định trách nhiệm UBND huyện, cấp xã trong quản lý khoáng sản trên địa bàn.

Riêng đối với khoáng sản cát, sỏi lòng sông ngoài việc triển khai công tác thanh tra, kiểm tra, nhiều tỉnh đã ban hành quy chế phối hợp giữa các Sở, ngành; ban hành quy chế phối hợp quản lý khoáng sản cát, sỏi lòng sông tại các khu vực giáp ranh, các lưu vực sông,… thực hiện đồng thời nhiều biện pháp như quản lý chặt chẽ bến bãi, lập đường dây nóng, nghiêm cấm việc mua bán cát, sỏi không có nguồn gốc hợp pháp.

Đến nay các tỉnh, thành phố trên địa bàn cả nước đã ban hành Quy chế quản lý cát, sỏi lòng sông ở những khu vực giáp ranh, có 652 bến, bãi tập kết vật liệu xây dựng được cấp giấy phép hoạt động và chịu sự quản lý của chính quyền.